Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu
DİKKAT EKSİKLİĞİ VE HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU (DEHB) NEDİR ?
Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu aşırı hareketlilik, dikkat sorunları ve istekleri erteleyememe belirtileriyle ortaya çıkan bir bozukluktur. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan çocuklar, aşırı hareketlidir, dikkatleri çabuk dağılır, engellenmeye ve beklemeye tahammülleri yoktur. Bu belirtiler sıklıkla 12 yaşından önce başlar ve çocuğun günlük yaşamını etkileyecek boyuttadır.Tanı için, bu belirtilerin akranlarına oranla daha şiddetli düzeyde olması gerekir.
GÖRÜLME SIKLIĞI NEDİR?
Okul çağı çocuklarında görülme sıklığı %3–5 arasında değişmektedir. Türkiye’de her 20 çocuktan birinde DEHB olduğu düşünülmektedir. Erkeklerde kızlara oranla 2-6 kat daha fazla görülmektedir.
BELİRTİLERİ NELERDİR?
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun 3 temel özelliği dikkat eksikliği, aşırı hareketlilik ve dürtüselliktir.
Hiperaktivite
*Yerinde duramaz,
*Oturması gerektiği halde oturamaz,
*Yerli yersiz koşup tırmanır,
*Aşırı konuşur,
*Sessiz sakin oyun oynamakta güçlük çeker,
*Her zaman bir şeylerle uğraşır,
Dikkat Eksikliği
*Yönergeleri başından sonuna kadar takip edemez,
*Dikkatini yaptığı işe veya oyuna vermekte zorlanır,
*Evde veya okulda yapacağı işler ve aktiviteler için gerekli malzemeleri kaybeder,
* Dinlemez,
* Detayları gözden kaçırır,
* Düzensiz görünür,
*Susadım, tuvaletim geldi, acıktım, çok sıkıldım gibi ifadelerle görevlerini ya da ödevlerini
sık sık bölebilir.
*Uzun süre zihinsel çaba gerektiren işlemleri yapmakta zorlanır.
*Soru tamamlanmadan cevapları ağzından kaçırır,
*Sırasını beklemekte zorlanır,
*Olaylara veya konuşmalara müdahale ederek yarıda keser.
1.Dikkat eksikliğinin önde olduğu tip (Yalnız dikkat eksikliği olan tiptir.)
2.Hiperaktivite ve dürtüselliğin önde olduğu tip(Hiperaktivite ve dürtüselliği olan, ama dikkat sorunu olmayan çocuklar için tanımlanan tiptir).
3.Bileşik tip (Hem hiperaktivite, hem dikkat sorunları hem de dürtüselliği olan çocuklardır.)
DEHB olan her çocukta, hem dikkat sorunu, hem hiperaktivite, hem de dürtüsellik olmayabilir.Yani, bir çocukta tüm belirtilerin olmaması, onda DEHB olmadığı anlamına gelmez.Kimi çocuklarda yalnız dikkat eksikliği, kimilerinde yalnızca aşırı hareketlilik ve dürtüsellik olurken, kimi çocuklarda tüm belirtiler görülür.
DEHB NEDENLERİ NELERDİR?
Son 15-20 yılda yapılan araştırmalar DEHB’nin beyin kökenli olduğu görüşünü hakim kılmıştır. Nörotrasmitter denilen beynin içindeki kimyasal maddeler de yine üzerinde durulan biyolojik etmenlerdendir. Aynı zamanda kurşun,bakır,çinko,demir gibi elementlerin etkileri üzerinde durulmaktadır. Yapılan çalışmalarda beslenme ve katkı maddelerinin bu hastalığa neden olabileceği söylense de bilim çevreleri tarafından müşterek bir kanaate henüz varılamamıştır. Bu çocukların annelerinin hamilelik döneminde ilaca maruz kalma, alkol ve sigara kullanımı, zor doğum, düşük doğum ağırlığı, geçirilmiş M.S.Sinfeksiyonları dikkat çekmiştir. Bozukluğun genetik geçişi üzerinde durulmuş ve bu çocukların birinci dereceden akrabalarında(Baba, amca ve kuzenlerde özellikle) DEHB oranı daha yüksek bulunmuştur. Sonuç olarak, DEHB’nin ev ortamı, yetiştirme biçimi gibi nedenlerden değil diğer nedenlerden kaynaklandığını kanıtlayan çok sayıda bulgu vardır. Bu, ailenin kendini suçlamaması açısından oldukça önemli bir noktadır.
DEHB GİDİŞATI NASILDIR?
Literatüre göre ,bu tip çocukların çoğunda davranış bozuklukları ergenlik ve yetişkinlik çağında da sürmekle birlikte genellikle aşırı hareketliliğin azaldığı ancak dürtüsel davranışlar, alkol madde kullanımı, sigara bağımlılığı ve suça yönelik davranışlarda artış gözlendiği belirtilmektedir.Bazılarında ergenlik ve yetişkinlik çağında belirgin düzelmeler de görüldüğü belirtilmektedir. Özellikle ergenlik dönemine dürtüsellik ve kolay öfkelenme gibi belirtilerle giren çocuklar, bu durum ergenliğin dönemsel özellikleri ile birleştiğinde kimlik bocalaması yaşabilmekte ve diğer davranışsal sorunların çözümünü güçleştirebilmektedir. Ayrıca dikkat eksikliği ve hareketlilik akademik başarı üzerinde de olumsuz yönde etki bırakmaktadır. Yapılan araştırmalar, tedavi edilmemiş DEHB tanısı alan bireylerin %35 inin liseyi bitiremedikleri ve %58 inin de en az bir yıl sınıf tekrarı yaptıklarını göstermektedir.